ثریا خواصی – مردم‌نو؛ در اولین نشست از سری نشست‌های رونمایی کتاب که با همکاری روزنامۀ مردم‌نو، مؤسسۀ پژوهش‌های رسانه‌ای شمالغرب و دانشگاه آزاد اسلامی زنجان برگزار می‌شود، از کتاب «مبانی بیوشیمی فیزیک» نوشتۀ دکتر سلوتی رونمایی شد.

«مبانی بیوشیمی فیزیک» کتابی است برای تدریس و یادگیری دانشجویان رشته‌های فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، ژنتیک، میکروبیولوژی و فیزیولوژی جانوری که انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی آن را در ۲۵۵ صفحه منتشر کرده‌است. ۳ محقق با استفاده از تجربیات خود این کتاب را به‌عنوان منبع درسی دانشجویان کارشناسی زیست‌شناسی به‌رشتۀ تحریر درآورده‌اند؛ پرفسور مجتبی صلوتی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، دانش‌آموختۀ رشته فیزیک پزشکی از دانشگاه تربیت مدرس است که دارای بیش از ۸۰ مقاله پژوهشی در مجلات معتبر بین‌المللی است. وی همچنین مؤلف ۳ کتاب است که توسط انتشارات بین‌المللی Intech و Springer منتشر شده و در پیشخوان کتاب‌فروشی‌های جهان عرضه شده‌است. دکتر رحیم امینی‌راستابی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی زنجان و دانش‌آموختۀ رشته بیوشیمی از دانشگاه تهران است. دکتر زهرا حیدری نیز دانش‌آموختۀ رشتۀ بیوشیمی از دانشگاه گیلان و دانشجوی فوق دکتری بیوشیمی دانشگاه تولان امریکا است.

دکتر صلوتی در مقام نویسندۀ این کتاب برای معرفی این کتاب ابتدا درخصوص مفهوم «بیوشیمی» بیان کرد: کتاب مبانی بیوشیمی فیزیک درخصوص فیزیک پدیده‌های زیستی صحبت می‌کند. هرجا علم فیزیک کمک کند تا بتوانیم از مفاهیم و پدیده‌های زیستی بیشتر بدانیم و بشناسیم به آن بیوشیمی فیزیک می‌گوییم.

وی دراین‌باره ادامه داد: همۀ پدیده‌های زیستی که در اطراف خود می‌شناسیم درواقع به‌نوعی با فیزیک در ارتباط است. مثلاً وقتی می‌خواهیم غلظت پروتئین‌ها را به‌دست بیاوریم، امواج ماوراءبنفش را به آن‌ها می‌تابانیم و بسته به میزان جذب این امواج، می‌توانیم غلظت پروتئین را به‌دست بیاوریم. یا مثالی دیگر (ساده‌تر) درخصوص چشم؛ عدسی چشم، یک عدسی محدب است و همگرا است، همان قوانینی که در فیزیک عدسی همگرا خوانده‌ایم درخصوص عدسی چشم نیز صادق است، علاوه‌بر اینکه عدسی چشم زنده است. دقیقاً براساس همین فیزیک عدسی‌های محدب است که می‌توانیم عیوب چشم را برطرف کنیم، مثلاً نزدیک‌بینی یا دوربینی را برطرف کنیم. اگر همگرایی عدسی چشم کم شده باشد، در عینک یک عدسی همگرا گذاشته می‌شود تا آن همگرایی کامل شود.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان با بیان اینکه هیچ رشتۀ زیست‌شناسی نیست که با علم فیزیک ارتباط نداشته باشد، توضیح داد: از سایر موارد مهم این رشته این است که قوانین پایۀ هر وسیله یا دستگاهی در آزمایشگاه مانند میکروسکوپ، پی‌سی‌آر، آزمایش‌های کروماتوگرافی و سانترفیوژ همگی به‌نوعی از قوانین پایۀ فیزیک تبعیت می‌کنند و اگر دانشجو یا محقق این قوانین فیزیکی را نداند، به‌درستی نمی‌تواند از آن دستگاه‌ها کار بکشد.

این استاد دانشگاه با توضیح دربارۀ فضای خالی میان متخصصان و دانش‌آموختگان زیست‌شناسی و فیزیک به دلیل اصلی نگارش این کتاب پرداخت و شرح داد: من و همکارانم که لازم است از آن‌ها اسم ببرم؛ دکتر رحیم امینی‌راستابی، همکار هیئت‌علمی من در دانشگاه آزاد اسلامی که از نخبگان دانشگاه تهران بودند و خانم زهرا حیدری، هم‌اکنون دانشجوی فوق‌دکتری در امریکا هستند و در دورۀ دکتری دانشجوی من بودند، فکر کردیم که جای چنین علمی بین زیست‌شناسان خالی است؛ چراکه عموماً افراد یا زیست‌شناس هستند یا فیزیک‌دان و هیچ‌وقت تلفیقی بین این دو رشته صورت نگرفته‌است و این علم به‌کمک این افراد می‌آید، لذا تصمیم گرفتیم کتابی بنویسیم با عنوان مبانی بیوشیمی فیزیک درحدّ فهم دانشجوها و با فیزیک بسیار ساده‌ای تلاش کردیم این مفاهیم را توضیح دهیم که چه جاهایی زیست‌شناسی و فیزیک باهم ارتباط پیدا می‌کنند و چه جاهایی می‌توانند به‌هم کمک کنند.

دکتر صلوتی در ادامۀ توضیحات درخصوص کاربرد و مخاطبان «مبانی بیوشیمی فیزیک» با بیان اینکه این مباحث می‌تواند با بیومکاینک هم مطابقت داشته باشد، گفت: بیوشیمی، می‌تواند با بیومانیک مطابقت دارد، اما چون ما این کتاب را درخصوص دانشجویان ژنتیک، میکروبیولوژی و فیزیولوژی جانوری نوشته‌ایم، به مباحث بیومکانیک نپرداخته‌ایم. البته کمی از بیوترمودینامیک در این کتاب صحبت شده، اما همان‌طور که گفتم به‌دلیل اینکه قرار شد این کتاب برای استفادۀ دانشجویان دانشگاه باشد، خیلی به مباحث خارج از محدودۀ رشتۀ آن‌ها نپرداخته‌ایم. بااین‌حال کسانی که بیومکانیک یا بیوالکترونیک می‌خوانند باید تا حدودی از این علم اطلاع داشته باشند تا بتوانند یک متخصص بیومکانیک و بیوالکترونیک خوب باشند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان در ادامۀ سخنان خود دربارۀ محتوای «مبانی بیوشیمی فیزیک» با اشاره به مقدمۀ کامل و اصولی این کتاب و اینکه خیلی طول کشیده تا این مقدمه نوشته شود، شرح داد: درخصوص تدوین مقدمۀ این کتاب بسیار زحمت کشیده‌ایم. بارها و بارها آن‌را تصحیح کرده‌ایم تا هرچیزی که این علم به آن بپردازد درمقدمۀ کتاب باشد. سعی کردیم مواردی که اهمیت‌شان برای خواننده‌ها بیشتر باشد، در مقدمه نوشته شود.

وی در بخشی دیگر از صحبت‌های خود با توضیح درخصوص کم بودن تعداد متخصص در زمینۀ بیوشیمی، گفت: دلیل کم‌بودن متخصص در زمینۀ بیوشیمی، بین‌رشته‌ای‌بودن آن است و پذیرش دانشجو در این رشته کم است. دو یا سه دانشگاه دانشجوی بیوشیمی جذب می‌کنند که تعداد آن‌ها اندک است و متخصصان طراز اول در این رشته کم داریم.

این استاد دانشگاه افزود: به‌همین‌دلیل است که در صنعت نیز اثری از این علم نمی‌بینیم. هنوز این رشته جا نیفتاده و علاوه‌بر تعداد کم پذیرش دانشجو، دانشگاه‌هایی که راغب به گنجاندن رشته‌های بیوشیمی و بیوفیزیک در میان سایر رشته‌های شناخته‌شده مانند شیمی، فیزیک، حقوق و دیگر رشته‌های مهندسی باشند، بسیار کم است.

دکتر صلوتی در ادامۀ این نشست با توضیح دربارۀ اینکه این کتاب هم‌اکنون فعلاً در دانشگاه آزاد اسلامی زنجان تدریس می‌شود، بیان کرد: ما هنوز این کتاب را برای دانشگاه‌های دیگر نفرستاده‌ایم، به‌این‌دلیل که تعداد بسیار محدودی چاپ کرده‌ایم تا بازخورد اولیه از این کتاب بگیریم و اگر نیاز به تصحیح و ویرایش داشت، انجام دهیم، بعداز آن در تیراژ وسیع‌تر چاپ شود. دراین‌حالت متخصصان و دانشجوها نظرات خود را می‌گویند، اگر چیزی لازم است تغییر کند، و اگر نواقصی دارد برطرف می‌کنیم و بعد در تیراژ وسیع چاپ می‌شود.

وی در ادامۀ همین صحبت‌ها درخصوص نظرات دانشجوها دربارۀ این کتاب بیان کرد که با توجه به کاهش علاقۀ دانشجوها به مشارکت در نظردهی و اعلام نظر درخصوص منابع درسی و آگاهی از این مسائل، آن‌ها جزء افرادی که بتوانند یا بخواهند نظر بدهد، نیستند.

این استاد دانشگاه دراین‌باره افزود: در یک‌ترم گذشته به‌دلیل اینکه خود از روی این کتاب تدریس کرده‌ام، متوجه شده‌ام بهتر است در قسمتی از کتاب موضوعی را توضیح دهم، آن قسمت را برای تغییرات بعدی، علامت زده‌ام. گاهی دانشجوها سؤالی می‌پرسند و متوجه می‌شوم آن موضوع را گنگ توضیح داده‌ام و سعی می‌کنم کتاب را کامل کنم. خودم وسواس زیادی بر کامل و درست بودن این کتاب دارم. مجوز چاپ این کتاب ۶-هفت سال پیش داده شده‌است، اما من در این مدت مدام درحال ویرایش علمی آن بوده‌ام و بعد تصمیم گرفتم یک یا دو ترم، این کتاب را تدریس کنم و بعد در تیراژ وسیع آن‌را چاپ کنم.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه در پایان سخنان خود و درخصوص علاقۀ دانشجویان به مشارکت در نظردهی درخصوص منابع تدریسی کلاس‌ها ادامه داد: نه‌تنها در این رشته، بلکه در سایر رشته‌ها نیز دانشجوها دیگر علاقه به چیزی ندارند و یکی از دلایل این معضل مبهم‌بودن آیندۀ شغلی آنان است.